Vaak krijg ik bij vragen over honden of zelfs bij echte problemen de indruk dat de baasjes het gedrag van hun hond verkeerd vinden. Ze vinden dan tegelijkertijd dat de hond toch beter zou moeten weten. Dat is jammer.
Allereerst zullen we eens moeten kijken naar wat gedrag is en waarom honden zich op een bepaalde manier gedragen. Gedrag is niets meer of minder dan alles wat een hond doet. Als hij speelt toont hij spelgedrag, als hij eet toont hij eetgedrag als hij jaagt toont hij jachtgedrag en als hij slaapt toont hij slaapgedrag. Sterker nog: ik ben van mening dat het voor een hond niet mogelijk is om geen gedrag te vertonen.
Gedragsveranderingen
Waat wij ons echter vaak op richten zijn gedragsveranderingen. Als een hond lekker in zijn mandje ligt te slapen en de baasjes zitten rustig op de bank te kijken naar de televisie, is er geen enkele reden voor de hond om ander gedrag te gaan vertonen. Als echter ineens de voordeurbel gaat, verandert er iets in de omgeving van de hond. Dat kan voor de hond een reden zijn om op te staan en blaffend naar de voordeur te rennen. En dat kan een gedragsverandering zijn die wij weer niet prettig vinden.
Ook kan hij wakker worden met een hele droge bek en heel veel zin hebben in een paar slokjes uit zijn drinkbak. Er verandert in beide gevallen iets in de omgeving van de hond. In het eerste geval verstoorde de voordeurbel de rust, in het tweede geval bleek het lichaam van de hond aan te geven dat er behoefte was aan water. Deze gedragsverandering vinden wij prima.
Prikkels
Zowel de voordeurbel als het dorstgevoel zijn prikkels die bepaald gedrag in gang zetten. In het algemeen onderscheiden we externe en interne prikkels. Deze prikkels komen binnen bij de hond via de zintuigen en receptoren in het lichaam en kúnnen de hond aanzetten tot ander gedrag.
Gedrag
Er is helaas nog nooit een hond geweest die een boek heeft gelezen, die een wetenschappelijk onderzoek heeft geanalyseerd op validiteit en betrouwbaarheid of die zomaar eens naar een lezing van wie dan ook is komen luisteren om daar wat van op te steken. Als een hond een reactie vertoont op een prikkel die in zijn omgeving zijn aandacht vraagt, doet hij dat op de manier die op dat moment in hem opkomt. In eerste instantie is daar zijn aanleg verantwoordelijk voor. Als een Border Collie pupje een schaap ziet is er een kans dat hij gaat drijven.
Maar hij kan ook gaan blaffen, hij kan gaan graven, hij kan zelfs gaan slapen. Zijn aanleg echter heeft ervoor gezorgd dat de keuze die hij maakt in de buurt zal liggen van gedragingen die passen bij zijn ras. We spreken daarom van voorkeurslijst van gedragingen. Op deze lijst staat al het gedrag waartoe hij in staat is, alles dus. De volgorde van gedragingen die hij zelf kiest om in te zetten hoort bij zijn aanleg.
Ervaring
Met het gedrag dat hij inzet zal hij ook weer een ervaring opdoen. Als het schaap hem alle hoeken van het terrein laat zien, is er een kans dat hij de volgende keer niet meer in eerste instantie kiest voor het drijven. Hier liep hij immers een slechte ervaring mee op.
Hij kiest dan voor de nummer twee gedraging op zijn lijst. En zo gaat hij net zolang door tot hij dat gedrag heeft gevonden dat hem een plezierig gevoel geeft. En zo kan het zijn dat een Border Collie op latere leeftijd besluit om schapen te vermijden. En zo kan het ook zijn dat een Border Collie besluit om autobussen te gaan drijven. Hij zag een autobus, hij liep ervoor langs en de autobus stopte. Als dit hem een plezierige ervaring opleverde en dit vaker gebeurde, kan dit gedrag wel eens stevig verankerd worden op de eerste plaats van het voorkeurslijstje.
Verkeerd
Is dit verkeerd gedrag? Nee, nee en nog eens nee. De hond kan niets doen aan zijn aanleg. Hierop kan hooguit de verantwoordelijk fokker worden aangesproken. Kan de hond zelf iets doen aan de ervaringen die hij opdoet en het gevoel dat dit hem geeft? Nee, nee en nog eens nee. De hond overkomt dit en zal letterlijk niets meer en niets minder doen dan ervaren…
Opvoeden
Als we ons beseffen dat een hond niets kan doen aan zijn gedrag, het kan namelijk nooit verkeerd zijn, kunnen we hem dan ook niet opvoeden? Jawel, want ook al kan het gedrag van de hond niet verkeerd zijn, het kan wel ongewenst zijn. Als een hond geen zin heeft in een opdringerig kruipend kind en hij met het inzetten van agressie de plezierige ervaring opdoet dat het kind weer verdwijnt, kan dit voor ons een reden zijn om dit gedrag niet gewenst te vinden. Maar daar zullen wij dan een rol in moeten gaan spelen. Wij zullen de hond moeten leren dat hij met ander gedrag een veel plezieriger ervaring opdoet. Maar wij zullen dat wel moeten doen, dat doet hij niet uit zichzelf. Opvoeden is niets anders dan ervoor zorgen dat het gedrag dat wij als gewenst ervaren, dat de hond in staat is te vertonen, bovenaan zijn voorkeurslijst komt, ook al staat dit op basis van zijn aanleg pas op plek 12.
